اقتصاد دیجیتال یا اقتصاد اینترنتی، شامل تمام فعالیت‌های اقتصادی است که توسط اینترنت و فناوری‌های دیجیتال پشتیبانی می‌شوند. تأثیر آن بر اقتصاد جهانی بسیار زیاد است و دائماً در حال رشد است. اقتصاد دیجیتال در سال 2019 حدود 11.5 تریلیون دلار ارزش جهانی ایجاد کرده که معادل 15 درصد تولید ناخالص داخلی جهانی است. پیش بینی می‌شود تا سال 2025 به 25 تریلیون دلار با نرخ رشد سالانه 10 تا 15 درصد برسد.
ظهور اینترنت شیوه‌ای را که در آن اکثر بخش‌های اقتصادی از تجارت گرفته تا گردشگری، به شدت تغییر داده است و با فناوری‌های جدید مانند بلاکچین به سوی رشد حداکثری پیش می‌رود. در ادامه از شما دعوت می‌کنیم تا با های بیت در این مقاله همراه باشید.
مفهوم اقتصاد دیجیتال چیست؟
اقتصاد دیجیتال به زبان ساده شامل تمام فعالیت‌های اقتصادی است که به فناوری‌های دیجیتال متکی هستند یا توسط فناوری‌های دیجیتال کسب درآمد می‌کنند. این نه تنها شامل بخش‌هایی مانند «اینترنت» یا «نرم‌افزار» است بلکه روش‌های بی‌شماری را نیز در بر می‌گیرد که در آن ابزارهای دیجیتال در صنایع دیگر از بانکداری آنلاین گرفته تا پول اینترنتی و ارز دیجیتال استفاده می‌شوند. اقتصاد دیجیتال همچنین مدل‌های کسب‌وکار سنتی را متحول کرده و رفتار مصرف‌کننده را تغییر می‌دهد.
با ظهور تجارت الکترونیک و راحتی خرید آنلاین، خرده‌فروشی را بازتعریف کرده و زنجیره‌های تامین را تحت تاثیر قرار داده است و رسانه‌های اجتماعی نیز استراتژی‌های بازاریابی و رفتار مصرف‌کننده ما را تغییر داده‌اند. مفهوم دورکاری که با ابزارهای دیجیتال امکان پذیر شده است، ماهیت کار و به نوبه خود زنجیره‌های ارزش جهانی را تغییر داده است. با این حال توجه به این نکته ضروری است که اقتصاد دیجیتال با اقتصاد اینترنتی کاملا در یکسو حرکت نمی‌کنند.
مورد دوم به طور خاص به فعالیت‌های اقتصادی انجام شده در اینترنت اشاره دارد. در مقابل اقتصاد دیجیتال نه تنها اقتصاد اینترنت را در بر می‌گیرد، بلکه طیف وسیع‌تری از فعالیت‌ها را نیز در بر می‌گیرد که توسط فناوری‌های دیجیتال (تحول دیجیتال) فعال شده‌اند.
فناوری‌های پایه گذار اقتصاد دیجیتال
اقتصاد دیجیتال به عنوان یکی از مهم‌ترین و پویاترین بخش‌های اقتصاد جهانی در دهه‌های اخیر، دارای زیرساخت‌ها و ارکان اساسی متعددی است. اینترنت به عنوان ستون فقرات این اقتصاد، امکان ارتباط و تبادل اطلاعات را در سطح جهانی فراهم می‌کند. همچنین فناوری‌هایی همچون رایانش ابری و بلاکچین نقش کلیدی در ذخیره‌سازی، پردازش و انتقال داده‌ها در این حوزه ایفا می‌کنند. بررسی دقیق این لایه‌های زیربنایی و چگونگی تعامل و همکاری آنها می‌تواند به درک عمیق‌تر و جامع‌تری از اقتصاد دیجیتال و چشم‌انداز آن در آینده منجر شود.
اینترنت و تلفن همراه
اینترنت عنوان فناوری پایه گذار اقتصاد دیجیتالی شناخته می‌شود. این شبکه جهانی، شالوده اقتصاد دیجیتالی است که امکان انتقال آنی داده‌ها و نقدینگی را در سراسر جهان فراهم می‌کند و تا به امروز از رایج‌ترین فناوری‌های جهان است. شایان ذکر است که ترکیبی از هزاران فناوری است که اتصال، مسیریابی و انتقال داده‌ها را بین همه دستگاه‌ها امکان پذیر می‌کند. پایه گذاری اقتصاد دیجیتال با تلفن های همراه به اوج شکوفایی رسید. با ظهور گوشی‌های هوشمند و گجت های همراه به عنوان دروازه‌ای به دنیای اقتصاد دیجیتال، بسیاری از کاربران در هر زمان و مکان به خدمات دیجیتال دسترسی داشته و همچنین مدل‌های جدیدی را برای تجارت دیجیتال به تکامل و توسعه رساندند.
اینترنت اشیا (IoT) و رایانش ابری
اینترنت اشیا (IoT) و رایانش ابری به عنوان دو فناوری کلیدی که نقش مهمی در شکل‌گیری و توسعه اقتصاد دیجیتال ایفا کرده‌اند محسوب می‌شوند.. با استفاده از این فناوری‌ها، سازمان‌ها و کسب‌وکارها قادر به جمع‌آوری و تحلیل داده‌های گسترده‌ای هستند که به بهبود فرآیندها، افزایش بهره‌وری و ارائه خدمات و محصولات هوشمندتر منجر می‌شود. همچنین، رایانش ابری امکان دسترسی سریع و انعطاف‌پذیر به منابع محاسباتی و ذخیره‌سازی را فراهم می‌کند که به نوبه خود موجب کاهش هزینه‌ها و افزایش چابکی سازمان‌ها می‌گردد.
هوش مصنوعی (AI)
احتمالا هنوز هوش مصنوعی تاثیر چندان زیادی بر روی اقتصاد دیجیتال نگذاشته است. این فناوری قادر خواهد بود با پردازش حجم عظیمی از داده‌ها، الگوهای پیچیده را شناسایی و تصمیم‌گیری‌های هوشمندانه‌ای را ارائه دهد. در نتیجه، کسب‌وکارها می‌توانند با استفاده از هوش مصنوعی، فرآیندهای خود را بهینه‌سازی، هزینه‌ها را کاهش و خدمات و محصولات خود را متناسب با نیازهای مشتریان طراحی کنند. همچنین، هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلفی مانند بازاریابی، مدیریت ریسک و خدمات مشتری کاربردهای گسترده‌ای دارد و می‌تواند به افزایش بهره‌وری و رقابت‌پذیری کسب‌وکارها در اقتصاد دیجیتال منجر شود.
به طور واضح‌تر هوش مصنوعی از الگوریتم‌های پیشرفته و حجم عظیمی از داده‌ها برای شبیه‌سازی هوش انسانی استفاده می‌کند و همه چیز را از توصیه‌های شخصی گرفته تا وسایل نقلیه خودران امکان‌پذیر می‌کند. ما در حال حاضر شاهد تبلیغات زیادی در مورد هوش مصنوعی هستیم که اساساً اقتصاد را در مورد هنر، محتوا، طراحی و… تغییر خواهد داد.
تاثیر اقتصاد دیجیتال بر مشاغل و جامعه
در بررسی آماری و تحلیل آثار اقتصاد دیجیتال، می‌توان به طور واضح مشاهده کرد که این حوزه، دگرگونی‌های چشمگیری را در عرصه‌های تجاری و اجتماعی به وجود آورده است. ظهور مدل‌های کسب‌وکار نوین در این بستر، به طور چشمگیری الگوهای سنتی را مختل ساخته و گاه جایگزین آنها شده است. این تحولات بنیادین، نقش محوری در توسعه و گسترش اقتصاد دیجیتال ایفا می‌کنند. بی‌تردید، بررسی عمیق و همه‌جانبه این پدیده و پیامدهای آن، می‌تواند درک عمیق‌تری از چگونگی شکل‌گیری و تحول اقتصاد دیجیتال در جوامع مختلف به دست دهد.
ظهور غول های جدید
در سال‌های اخیر، شاهد ظهور و رشد چشمگیر شرکت‌های نوآور و پیشرو در عرصه اقتصاد دیجیتال در ایران بوده‌ایم. به عنوان مثال، می‌توان به اسنپ اشاره کرد که با ارائه خدمات نوآورانه در حوزه حمل و نقل، صنعت تاکسی را دگرگون کرده است. همچنین، فیلیمو نیز با ارائه خدمات پخش فیلم و سریال، توانسته است در رقابت با سینماها ظاهر شود و صنعت سرگرمی را متحول سازد.
این شرکت‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌های دیجیتال، توانسته‌اند ارزش برتری را به مشتریان خود ارائه دهند و به مقیاس بی‌سابقه‌ای در اکوسیستم‌های دیجیتالی که ساخته‌اند، دست یابند. علاوه بر این، موارد ذکر شده به خودی خود، باعث رشد چشمگیر سهم اقتصاد دیجیتال ایران طی سال‌های اخیر نیز شده‌اند.
الگوی مصرف چقدر تاثیر گذار بوده است؟
در عصر حاضر، الگوی مصرف مشتریان به طور چشمگیری تغییر یافته است. امروزه، مشتریان قادرند محصولات مورد نظر خود را از طریق صفحات اینستاگرام برندها شناسایی کرده و سپس در وبسایت همان برند، با استفاده از پول رایج یا حتی ارزهای دیجیتالی مانند بیت‌کوین، محصول مورد نظر را خریداری نمایند.
پس از آن، کالاها را یا از طریق فروشگاه‌ها و یا درب منازل خود دریافت می‌کنند. همچنین، مشتریان می‌توانند تجربیات خود را با دوستان و آشنایان به اشتراک بگذارند و همه این فرایندها از طریق یک دستگاه تلفن همراه قابل انجام است. این تحول در رفتار مصرف‌کنندگان، نشان‌دهنده پیشرفت فناوری و تغییر در انتظارات و نیازهای مشتریان امروزی است.
لبه تاریک اقتصاد دیجیتال
همسو شدن با جریان اقتصاد دیجیتال برای همه اقشار به یک اندازه آسان بوده است. برخی از صنایع سنتی با چالش‌های قابل توجهی مواجه شده‌اند، زیرا نتوانسته‌اند اهمیت اقتصاد دیجیتال را به درستی درک کنند. سرعت پیشرفت فناوری گاهی اوقات به حدی بوده که پاسخگویی به موقع را دشوار ساخته است.
به عنوان مثال، وبسایت بامیلو پس از تلاش‌های بی‌وقفه به پایان کار خود رسید، شاید به دلیل عدم بهره‌گیری مناسب از فناوری‌ها و اقتصاد دیجیتال. اکنون تصور کنید وقتی چیزی مانند مدل هوش مصنوعی OpenAi تنها در چند روز یا چند هفته به بیش از 100 میلیون کاربر رسیده است، چقدر سریع می‌تواند برای یک شرکت دیگر مشکل‌ساز شود.
تفاوت اقتصاد دیجیتال با اقتصاد سنتی
در عصر حاضر، اقتصاد دیجیتال به عنوان یک پارادایم جدید در برابر اقتصاد سنتی ظهور کرده است. این دگرگونی اقتصادی، ناشی از پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات است که منجر به تغییرات بنیادین در نحوه تولید، توزیع و مصرف کالاها و خدمات شده است. در اقتصاد دیجیتال، مفاهیمی همچون تجارت الکترونیک، پول دیجیتال و اقتصاد مبتنی بر داده، جایگاه ویژه‌ای دارند و به طور فزاینده‌ای بر ساختار و عملکرد بازارها تأثیر می‌گذارند.
این در حالی است که اقتصاد سنتی بر مبادلات فیزیکی کالاها و خدمات، روابط شخصی و نظام‌های پولی متمرکز بوده است. بنابراین، درک تفاوت‌های میان این دو نظام اقتصادی و چگونگی تعامل آنها با یکدیگر، اهمیت راهبردی در فهم و مدیریت مؤثر اقتصاد در دوران کنونی دارد. در ادامه به بررسی چند مورد از تفاوت های اقتصاد دیجیتال با اقتصاد سنتی می‌پردازیم.
6 تفاوت اقتصاد دیجیتال با اقتصاد سنتی
عدم وجود مرز: اقتصاد دیجیتال به مرزهای فیزیکی محدود نمی‌شود. اطلاعات، خدمات و معاملات تجاری را می‌توان فوراً در خارج از مرزها به اشتراک گذاشت. این تحرک فرصت‌های جهانی را باز کرده و به مشاغل اجازه می‌دهد تا در سطح بین المللی فعالیت و رقابت کنند.
جریان‌های جهانی داده‌ها: جریان‌های جهانی داده، یعنی انتقال اطلاعات از طریق اینترنت، اساس تاریخچه پول اینترنتی و در واقع اقتصاد دیجیتال را تشکیل می‌دهد. این بدان معنی است که کالاهای غیر فیزیکی مانند خدمات دیجیتال، به عنوان مثال ذخیره سازی ابری یا پخش ویدئو، می‌توانند به صورت جهانی نیز ارائه شوند.
خدمات زمان بدون وقفه: اقتصاد دیجیتال بر اساس ذهنیت “اکنون” رشد می‌کند. مصرف کنندگان انتظار دارند پاسخ‌ها و خدمات، بدون وقفه در دسترس باشد و هر زمان که بخواهند قابل استفاده باشد. بنابراین می‌توانیم خواربارهایی را سفارش دهیم که در کمترین زمان درب منزل ما خواهند بود، یا فیلم‌هایی را که می‌خواهیم همین الان تماشا کنیم را پخش کنیم. بدون ساعت کار و بدون محدودیت فیزیکی که در اقتصاد سنتی با آن مواجه هستیم.
تکیه بر تجزیه و تحلیل داده‌ها و الگوریتم‌ها: داده‌ها شریان یا رگ‌های حیاتی اقتصاد دیجیتال هستند. توانایی جمع‌آوری مقادیر زیادی داده، تجزیه و تحلیل و استفاده از آن برای اهداف بهینه‌سازی به کسب‌وکارها اجازه می‌دهد تا اطلاعاتی به دست آورند، تصمیم‌گیری را بهبود ببخشند و نیاز مشتریان هدف خود را شخصی‌سازی کنند.
اثرات شبکه و مدل‌های کسب و کار مبتنی بر پلتفرم: پلتفرم‌های دیجیتال پدیده‌ای از اقتصاد دیجیتال هستند. اثر شبکه توصیف می‌کند که ارزش یک سرویس زمانی افزایش می‌یابد که افراد بیشتری از آن استفاده کنند. پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی نمونه‌هایی از این مدل هستند که هرچه تعداد کاربران بیشتر شود منجر به معاملات بهتر و افزایش تعداد کاربران می‌شود.
شخصی سازی: از طریق تجزیه و تحلیل داده‌ها، اقتصاد دیجیتال درجه بالایی از شخصی سازی را امکان پذیر می‌کند، شخصی سازی که در اقتصاد سنتی با هزینه کم امکان پذیر نیست. خدمات را می‌توان بر اساس ترجیحات فردی، از محتوای تولید شده در سایت‌هایی مانند دیجی‌کالا تا یادگیری فردی در پلتفرم‌های آموزش دیجیتال، تنظیم کرد.
فناوری‌های نوظهور اقتصاد دیجیتال
فناوری‌های نوظهور به عنوان کاتالیزوری برای آینده دیجیتال عمل خواهند کرد و سرعت و انطباق با اقتصاد دیجیتال را به طور چشمگیری افزایش خواهند داد. چهار فناوری خاص به طور بالقوه قادر خواهند بود که یکبار دیگر جهان دیجیتال را دگرگون سازند. این فناوری‌ها شامل هوش مصنوعی پیشرفته، اینترنت اشیا، بلاکچین و واقعیت افزوده می‌باشند که با همکاری یکدیگر، تحولات چشمگیری را در حوزه‌های مختلف از جمله تجارت الکترونیک، ارتباطات و سرگرمی به وجود خواهند آورد. این دگرگونی‌ها به نوبه خود، ساختار اقتصادی و اجتماعی جهان را به طور اساسی تغییر خواهند داد.
هوش مصنوعی و ماشین لرنینگ
هوش مصنوعی مانند ماشین لرنینگ یادگیری عمیق را تکمیل‌تر کرده و به تکامل خود ادامه می‌دهد و نقش محوری فزاینده‌ای در اقتصاد دیجیتال ایفا خواهد کرد. آنها برای یادگیری از حجم عظیمی از داده‌های تولید شده توسط فعالیت‌های دیجیتال استفاده می‌کنند و می‌توانند کارهای پیچیده تر را خودکار کرده، پیش بینی کرده و به زودی سیستم‌ها و ربات‌های را کنترل کنند. هوش مصنوعی‌هم دقیقا از همین روند پیروی کرده و قرار است با قابلیت هوش و درک در سطح انسانی مقایسه شود.
واقعیت مجازی واقعیت افزوده (VR/AR)
این فناوری‌های همه‌جانبه می‌توانند تجربیات کاملاً جدیدی را برای مصرف‌کنندگان ایجاد کنند و راه را برای کاربردهای تجاری نوآورانه هموار کنند. کل صنایع را می‌توان با این تجربیات مجازی متحول کرد، ما نیز با ظهور جهان‌های مجازی می‌توانیم این تحول را شاهد باشیم. اگر حتی بیشتر فکر کنیم، یک دنیای موازی با سیستم مالی و اقتصادی خاص خود نیز می‌تواند در آینده پدیدار شود. ما در مورد فرا وجهی صحبت می‌کنیم که به عنوان یک مفهوم، به اقتصاد و جامعه ما اجازه می‌دهد تا در یک فضای کاملا دیجیتالی اتفاق بیافتند.
محاسبات کوانتومی
کاملاً واقع بینانه است اگر بگوییم محاسبات کوانتومی هنوز در مراحل اولیه است. با این حال می‌تواند یکی از بزرگترین دستاوردهای اقتصاد دیجیتال باشد، زیرا امکان حل مشکلاتی را که حتی از توان قوی‌ترین رایانه‌های قدیمی هم خارج است را به ارمغان می‌آورد. این می‌تواند زمینه‌هایی مانند رمزنگاری و بلاکچین، پزشکی، علم مواد و مدل سازی پیچیده جوامع را متحول کند. همچنین می‌توان پیش‌بینی‌های بی‌نقصی در مورد افراد از طریق حجم عظیم داده انجام داد یا ایجاد جهان‌های مجازی سه‌بعدی پیچیده‌ای مانند متاورس را فعال کرد.
چشم انداز اقتصاد دیجیتال
در نتیجه دامنه اقتصاد دیجیتال گسترش یافته و جنبه تکنولوژیکی اهمیت بیشتری پیدا کرده است. بسیاری از موضوعات مانند ربات‌ها، اینترنت اشیا، رایانش ابری، پلتفرم‌های دیجیتال، بلاکچین، پول اینترنتی، بیت کوین و… در تعریف اقتصاد دیجیتال گنجانده شده است. بنابراین اقتصاد دیجیتال به مفهومی تبدیل شده است که شامل عناصر مرتبط با فناوری از یک سو و عناصر مرتبط با اقتصاد از سوی دیگر است.
خیلی عجیبه