این روز ها بسیاری از ما بخش مهمی از زمان طول روز خود را در اختیار شبکه های اجتماعی می‌گذاریم. پلتفرم های در ظاهر امنی که به راحتی اطلاعات کاربران را در اختیار افراد سودجو می‌گذارند. اما در مقابل و به واسطه وجود فضای امن و قدرت داده شده با تکنولوژی بلاکچین، این روز ها بسیاری از پدیده های دنیای نوین اینترنت دچار دگرگونی ها یا تغییرات زیادی شده اند و قاعدتاً پلتفرم های اجتماعی هم از این قاعده مستثنی نیستند. پدیده شبکه اجتماعی غیر متمرکز یا Decentralized Social Media یکی از موضوعات و موارد مورد بحث کاربران اینترنت و تکنولوژی بلاکچین است.
از گذشته تا کنون، دغدغه کاربران وجود یک پلتفرم امن اجتماعی است که در آن اطلاعات شخصی افراد به صورت کاملا امن ذخیره سازی شده و امکان هیچگونه سوءاستفاده ای وجود نداشته باشد. چندسالی است این مهم به کمک تکنولوژی بلاک چین به ثمر رسیده و به دنبال آن سکو ها و پروژه های بسیاری در این بستر اقدام به فعالیت نموده اند. در این مقاله از های بیت، ابتدا به بررسی پدیده شبکه های اجتماعی غیر متمرکز خواهیم پرداخت و بهترین DeSoc های موجود را بررسی خواهیم کرد.
شبکه اجتماعی غیر متمرکز چیست؟
به منظور افزایش امنیت کاربران و برطرف کردن نگرانی ها در مورد سرقت یا سوءاستفاده از اطلاعات، DeSoc ها توسعه داده شده‌اند. عبارت شبکه های اجتماعی غیرمتمرکز (Decentralized Social Medias)، نام پلتفرم هایی است که در آن اطلاعات شخصی کاربران به صورت On-Chain در شبکه بلاکچین و به صورت رمزنگاری شده نگهداری و امکان احراز مالکیت محتوای انتشار یافته توسط کاربران به نام صاحب اثر در شبکه وجود خواهد داشت.
برخلاف شبکه های اجتماعی متمرکز و مبتنی بر Web 2.0 که تمامی اطلاعات و محتوا کاربران را در سرور یا بستر ذخیره سازی داخلی خود ذخیره می‌کنند، DeSoc ها به صورت غیر متمرکز اداره شده و هیچ شخص ثالثی امکان دستکاری یا هرگونه دخل و تصرف محتوایی در این نوع پلتفرمها وجود ندارد. همچنین امکان احراز مالکیت محتوای تولید شده توسط شما، به واسطه وجود امضای اختصاصی در این پلتفرم ها برآورده شده است. این در حالی است که شبکه های اجتماعی متمرکز هر لحظه امکان حذف یا سانسور محتوا شما توسط اداره کنندگان و سیستم های نظارتی وجود خواهد داشت.
مثال شبکه اجتماعی غیر متمرکز
بهترین روش برای درک بهتر یک پلتفرم اجتماعی مبتنی بر فناوری بلاکچین، بررسی یک نمونه مثالی آن است. فرض کنید شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) به جای اداره شدن توسط توسعه دهندگان و مدیران، بر روی یک فناوری مانند بلاکچین اجرا می‌شد. در نمونه فرضی از X، هیچ یک از توسعه دهندگان اجازه حذف یا محدود کردن کاربران را به علت انتشار محتوا را نخواهند داشت. همچنین مالکیت توییت یا نوشته کاربر در این شبکه با امضای اختصاصی مبتنی بر Public Key یا آدرس انحصاری مالک در شبکه بلاکچین احراز می‌شد. در آخر کاربران هیچگاه ترس از دست دادن یا در اختیار گذاشتن اطلاعات شخصی همچون شماره تلفن، ایمیل و موارد از این دست را نخواهند داشت.
درست است که در سکو هایی همچون ایکس، اینستاگرام و واتساپ این دغدغه و خطرات برای کاربر به کرات تکرار شده است. اما در پلت فرم های اجتماعی غیرمتمرکز، هیچ یک از این موارد کاربران را آزرده خاطر نخواهد کرد. DeSoc ها به علت قدرت داده شدن با سیستم های غیرمتمرکز بلاکچینی، بر روی سازوکار دفتر کل توضیع شده توسعه داده شده و همانطور که پیش تر اشاره کردیم، اطلاعات به صورت رمزنگاری شده بر روی هسته اصلی نگهداری می‌شوند. از نمونه های محبوب این شبکه ها می‌توان به فارکستر (Farcaster) به عنوان جایگزین ایکس (X) و استاتوس (Status) به عنوان جایگزین واتساپ (WhatsApp) اشاره کرد.
مزایا و معایب DeSoc ها
برای شناخت هر چه بهتر پدیده ها و فناوری های این‌چنینی، شناخت مزایا و معایب می‌تواند به پذیرش سریع تر و بهینه تر سازوکار کمک بسیاری کند. مانند دیگر نقاط دنیای غیرمتمرکز آینده، شبکه های اجتماعی غیرمتمرکز موسوم به DeSoc ها هم نکات مثبت و ابعاد منفی خاص خود را دارند.
مزایای شبکه های اجتماعی غیرمتمرکز
استفاده از سوشال مدیا های مبتنی بر بلاکچین، نکات مثبت بسیاری دارد. ابعادی همچون احراز مالکیت محتوا، سیاست ضد سانسور طلبی، امنیت و… که در ادامه بیشتر به آن ها اشاره خواهیم کرد.
- مالکیت اطلاعات و محتوا منتشر شده
- ارائه سیاست ضد سانسور محور
- امنیت اطلاعات و حساب کاربری مشترکان
- اداره شدن توسط جامعه کاربران پلتفرم
- فرصت مالی و درآمد زایی در بستر رمز ارز ها
معایب شبکه های اجتماعی غیرمتمرکز
در مقابل سودها و مزیت‌هایی که بکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز برای کاربران به ارمغان می‌آورند، ابعاد و معایب قابل توجهی نیز پدیدار خواهند شد.
- مقیاس پذیری شبکه و پروژه
- منابع زیرساختی محدود
- تجربه کاربری ناخوشایند
- علاقه کاربران به استفاده
- منابع آموزشی بسیار محدود
بهترین DeSoc های حال حاضر
تا به اینجا با اینکه شبکه اجتماعی غیر متمرکز یا DeSoc چیست آشنا شدیم، در ادامه این پدیده را با شبکه‌های اجتماعی متمرکز و مبتنی بر وب ۲.۰ مقایسه کردیم و با مزایا و معایب آن آشنا شدیم. امروزه پروژه‌ها و عناوین زیادی ر این بستر فعالیت می‌کنند. در این قسمت به بررسی چند نمونه از بهترین محبوب‌ترین شبکه‌های اجتماعی بلاکچینی رایج در میان کاربران خواهیم پرداخت.
فارکستر (Farcaster)
پلتفرم فارکستر (Farcaster) یک پروتکل پیشرفته و نوآورانه در زمینه ارتباطات و تبادل داده‌ها است که به گونه‌ای طراحی شده است تا به کاربران این امکان را بدهد که به سادگی و بدون وابستگی به زیرساخت‌های متمرکز، اطلاعات را منتقل کنند. این پروتکل به عنوان یک راه حل توزیع شده، به‌ویژه در عصر دیجیتال امروز، که تمرکز داده‌ها و حریم خصوصی کاربران به یک نگرانی جدی تبدیل شده است، اهمیت زیادی پیدا کرده است. یکی از ویژگی‌های اصلی فارکستر، قابلیت همکاری آن با سایر پروتکل‌ها و سیستم‌ها است. این امر به کاربران این امکان را می‌دهد که به راحتی از این پروتکل در دنیای واقعی استفاده کنند و به راحتی می‌توانند با دیگر پلتفرمها و خدمات دیجیتال ارتباط برقرار کنند.
این جنبه از فارکستر، به ویژه برای برنامه‌نویسان و توسعه‌دهندگان جذاب است، زیرا می‌توانند از این پروتکل به عنوان ابزاری برای ایجاد برنامه‌ها و اپلیکیشن‌های جدید استفاده کنند که به راحتی با دیگر سیستم‌ها ارتباط برقرار می‌کنند. علاوه بر این، فارکستر با تمرکز بر امنیت و حریم خصوصی کاربران، سعی دارد تا تجربه‌ای امن و مطمئن را برای کاربران فراهم آورد. با استفاده از رمزگذاری‌های پیشرفته و تکنیک‌های امنیتی، این پروتکل از اطلاعات کاربران به طور مؤثر محافظت می‌کند و هدف آن چیست که افراد بتوانند بدون نگرانی از نقض حریم خصوصی خود به اشتراک‌گذاری اطلاعات بپردازند.
فیور (Phaver)
پلت فرم Phaver به عنوان یکی از نوآوری‌های جذاب در دنیای دیجیتال و فناوری‌های اطلاعاتی معرفی شده است و هدف اصلی آن ایجاد یک فضای امن و کاربرپسند برای تعاملات اجتماعی و تبادل محتوا به ویژه در بستر رسانه‌های اجتماعی می‌باشد. این پلت فرم با استفاده از فناوری‌های نوین بلاکچین، همچنین مکانیزم‌های رمزنگاری پیشرفته، به کاربران این امکان را می‌دهد تا به طور مستقیم و بدون واسطه با یکدیگر ارتباط برقرار نمایند و از امنیت داده‌های خود اطمینان حاصل کنند. یکی از ویژگی‌های برجسته پلت فرم Phaver این است که کاربران می‌توانند ارزش محتوای خود را از طریق سیستم‌های پاداش‌دهی مبتنی بر بلاکچین دریافت کنند.
این مورد به نوبه خود موجب افزایش انگیزه برای تولید محتوای با کیفیت و مشارکت فعال در جامعه می‌شود. همچنین، این پلت فرم در تلاش است تا با حذف نابرابری‌ها و تمرکززدایی از قدرت در دسترس مدیریت محتوا، فضایی عادلانه‌تر و اصلی‌تر برای تمامی کاربران ایجاد کند. با توجه به ویژگی‌های مذکور، Phaver به عنوان یک ابزار کارآمد برای تسهیل تعاملات اجتماعی و بهبود کیفیت تجربه کاربری در عرصه دیجیتال، به سرعت در حال جلب توجه گسترده‌ای از طرف کاربران و عموم مردم است.
لنز پروتکل (Lens Protocol)
لنز پروتکل، به عنوان یک زیرساخت غیرمتمرکز برای ایجاد و مدیریت محتوا در بستر وب3 (Web3) طراحی شده است. این پروتکل به کاربران این امکان را می‌دهد که کنترل بیشتری بر روی داده‌ها و هویت دیجیتال خود داشته باشند. اساس لنز پروتکل بر مبنای بلاکچین استوار است و از فناوری‌های غیرمتمرکز برای تأمین امنیت و حریم خصوصی استفاده می‌کند. این ویژگی‌ها به کاربران این امکان را می‌دهد که بدون وابستگی به نهادهای متمرکز، اقدامات خود را انجام دهند. یکی از مزایای اصلی لنز پروتکل، تسهیل در ایجاد محتوا و به اشتراک‌گذاری آن است. کاربران می‌توانند به راحتی پست‌های خود را منتشر کرده و با دیگران تعامل کنند.
این پروتکل به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهد که اپلیکیشن‌هایی بسازند که به کاربران امکان می‌دهد به راحتی با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و محتوای موردنظر خود را به اشتراک بگذارند. همچنین، لنز پروتکل به کاربران این امکان را می‌دهد که از مزایای اقتصادی محتوای تولیدی خود بهره‌مند شوند و به نوعی، اقتصاد دیجیتال را تقویت کند. علاوه بر این، لنز پروتکل به کاهش وابستگی به پلتفرم‌های سنتی کمک می‌کند. در سیستم‌های متمرکز، داده‌ها معمولاً در اختیار شرکت‌های خاص قرار دارند و کاربران کنترل کمتری بر روی اطلاعات خود دارند. اما با استفاده از لنز پروتکل، کاربران دارای هویت‌های دیجیتال منحصر به فردی هستند که به آنها امکان می‌دهد داده‌های خود را مدیریت کنند و از حریم خصوصی بیشتری برخوردار باشند.
بلواسکای (BlueSky)
بلواسکای (BlueSky) یک شبکه اجتماعی نوین است که با هدف ارائه تجربه‌ای جدید به کاربران در حوزه ارتباطات مجازی طراحی و توسعه یافته است. این پلتفرم به عنوان یک جایگزین برای شبکه‌های اجتماعی موجود، به ویژه توییتر، شناخته می‌شود و سعی دارد با تمرکز بر حریم خصوصی و آزادی بیان، فضایی امن و متفاوت را برای تعاملات آنلاین فراهم کند. یکی از ویژگی‌های بارز بلواسکای، طراحی کاربرپسند آن است که به کاربران این امکان را می‌دهد تا به سادگی با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و محتواهای مورد علاقه خود را به اشتراک بگذارند.
در این شبکه، همچنین تلاش شده است تا از محتوای ناپسند و مضر مانند مسائل جنسی و آزار دهنده جلوگیری شود و فرهنگ تعامل مثبت ترویج گردد. بلواسکای از فناوری‌های نوین بهره می‌برد تا تجربه کاربری بهتری را ارائه دهد و به طور مداوم در حال به‌روزرسانی و اضافه کردن ویژگی‌های جدید است. این پلتفرم به دنبال ایجاد یک جامعه غنی و متنوع از افرادی است که به تبادل نظر و ایده‌ها پرداخته و فضایی سالم برای گفتگوهای سازنده را ایجاد کنند.
شبکه های بلاکچینی، خوب یا بد؟
همانطور که می‌دانید، حفظ حریم خصوصی و کنترل اطلاعات شخصی در عصر دیجیتال به طور فزاینده‌ای در معرض چالش‌های جدی قرار دارد. در این راستا، شبکه‌های اجتماعی غیرمتمرکز به عنوان گزینه‌ای جایگزین مطرح می‌شوند که به کاربران کمک می‌کنند تا با حفظ عادات آنلاین خود، امنیت بیشتری کسب کنند. این پلتفرمها به واسطه اجرای بر روی سازوکار تمرکززدایی قدرت داده شده با بلاکچین و اعمال کنترل بیشتر بر داده‌ها و محتوای کاربران، تجربه‌ای جدید ارائه می‌دهند.
